چكيده :

اين مقاله نقش فن آوري در معاملات الكترونيكي سهام بازار بورس ايران را نشان ميدهد. آشنايي با نحوه خريد و فروش، مباني بازارهاي بين المللي فاركس، همچنين راهكارهاي توسعه فن آوري اطلاعات در بازار بورس ايران مورد تجزيه وتحليل قرار ميگيرد.

اين مقاله سعي دارد دواصل: سيستم معاملات و سيستم اطلاع رساني را كه در عرضه و تقاضاي بورس سهام مهم ميباشند را در ايران تشريح نمايد تا با درك مفاهيم و آشنا شدن با نقاط قوت و ضعف بازار سرمايه و بكارگيري راهكارهاي لازم موجبات افزايش كارايي بازار بورس فراهم گردد.

مقدمه:

ايده بورس زماني شكل گرفت كه جمعي از بازرگانان اروپايي ورشكسته شده بودند و قرار گذاشتند باهمديگر در سود و زيان فعاليتشان شريك باشند كه اين ايده بمرور قانونمند شده و موجب تشكيل شركتهاي سهامي گرديد. سپس با گسترش مبادلات در اروپا  تشكيل مراكزي كه خريداران و فروشندگان با همديگر ارتباط داشته باشند ضروري بنظر رسيد كه پس از تشكيل اين مراكز، بورس نام گرفتند. اولين بورس در سال 1460 در كشور بلژيك شروع بكار كرد و در ايران، در تاريخ 1346 تاسيس، و همان سال  شروع به فعاليت نمود.

پيشرفت تكنولوژي، نياز به ارتباط، هماهنگي و همچنين تسريع در انجام خريد و فروش، Uptodate كردن اطلاعات شركتها براي سرمايه گذاران، خريد قيمت واقعي و آني سرمايه گذار نسبت به تصميم گيري هاي خود، نيازبه دادوستد الكترونيكي سهام بود كه در سال 82 اولين بار توسط بانك توسعه صادرات در كشور پايه گذاري شد.

بورس و فوايد آن:

بازار رسمي كه در آن معاملات سهم، كالا، ارز و ... توسط كارگزاران بورس (كه تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار ميباشند) انجام ميگيرد.

و داراي مزيتهاي زيرميباشد:

- كسب درآمد : به دو صورت (1) پرداخت سود سهم (2) افزايش قيمت بازار سهم

- قابليت نقدشوندگي سريع

- مشاركت خريداران در تصميم گيريهاي آتي شركت

- اطمينان از مكان سرمايه گذاري كه با در اختيار داشتن اطلاعات مجاز شركت امكان پذير است.

معاملات سهم در بازار بورس اوراق بهادار ايران

خريداريا فروشنده  پس از بررسي شركت مورد نظر و تجزيه و تحليل آن، توسط مشاور و يا از طريق گزارشات منتشره از سوي شركتها به دو روش اقدام به خريد يا فروش مينمايد:

در روش اول كه روش سنتي خريد و فروش سهام نام گرفته پس از ارائه درخواست مورد نظر به كارگزار منتخب سازمان بورس و تعيين قيمت سهم به قيمت روز تابلو و يا مبلغ پيشنهادي، صورت ميگيرد و كارگزار پس از دريافت كد سهامدار از سازمان بورس دستور خريد را در سيستم معاملات وارد و اگر سهام مورد نظر با قيمت پيشنهادي خريدارو يا قيمت تابلو مطابقت داشته باشد معامله انجام خواهد گرفت كه پس از آن گواهي صادر، و از سوي كارگزار قابل دريافت است.

در روش دوم كه روش الكترونيكي است خريدار يا فروشنده در يكي از شعب ارائه دهنده خريد و فروش الكترونيكي سهام افتتاح حساب نموده  كد شناسايي و كلمه عبور دريافت ميدارد و از طريق اينترنت فرم درخواست خريد يا فروش سهام را به كارگزار مربوطه ميدهد، كارگزار پس از دريافت سفارش، نسبت به انجام آن اقدام و كميسيون دريافت مينمايد.

پرداخت الكترونيكي يكي از كاربردهاي فناوري اطلاعات و مهمترين اصل در تعاملات تجارت الكترونيكي است و بطور كلي، انتقال سرمايه (وجه) از پرداخت كننده به دريافت كننده بصورت الكترونيكي است. اهميت دستيابي سريع به اطلاعات صحيح كليد موفقيت در عرصه رقابت جهاني ميباشد. استفاده از تجارت الكترونيك، باعث ميشود كه هزينه تهيه، پردازش و بكارگيري اطلاعات كاهش يابد و مرز جغرافيايي و زماني بين بازارها از بين رفته و تجارت الكترونيك بصورت يك عرصه بهم پيوسته و بدون مرز درآيد.

لذا در روش دوم خريد و فروش خيلي سريعتر اتفاق مي افتد و كارگزار با فاصله خيلي كمي نسبت به قيمت تابلو يا مبلغ پيشنهادي سفارش دهنده، وارد چرخه معامله ميگردد.

نحوه بكار گيري فن آوري اطلاعات در بورس ساير كشورها:

بورس توكيو: به دو روش (الف) معامله سهام در تالار هاي بورس (ب) معامله بصورت سيستم كامپيوتري صورت ميگيرد.

روش اول: مشابه معاملات در بورس اوراق بهادار ايران ميباشد، روش دوم: از طريق سيستم معاملات كامپيوتري مي باشد كه درخواست از طريق اينترنت به كارگزاران ارسال ميشود و كارگزاران در دفتر مركزي خود آنرا دريافت و وظيفه فرستادن دستورات خريدو فروش، دريافت نتيجه معاملات و همچنين اخذ پاسخ درخصوص موقعيت دستورات و معاملات را برعهده دارند. كاركنان بورس وظيفه كنترل معاملات را از طريق ايستگاه كامپيوتري خودشان كه در اطاق معاملات سهام قراردارد برعهده ميگيرند.

روش فوق چون مدت زمان كمتري نياز دارد موجب سهولت معامله و رضايت مشتري ميشود.

بورس كره: مثل بورس توكيو داراي دوروش است. در روش اول كه سنتي است وقتي سفارش مشتري به كارگزاري ميرسد شركت كارگزاري درخواست را به نماينده خود در اطاق معاملات بوسيله كامپيوتر اطلاع ميدهد و كارگزار سفارش را به كارمند بورس گزارش، و پس از ثبت ساعت رسيد روي برگ سفارش، كارمند بورس تمام سفارشات رسيده را بصورت دستي مطابقت ميدهد.

در روش دوم كه كامپيوتري است زمانيكه مشتري درخواست صادر ميكند كارگزار اين اطلاعات را به كامپيوتري كه به بورس و همچنين به كامپيوتر مركزي موسسه كارگزاري متصل است ميدهد و دقايق بعد دستورات انجام شده و معامله ثبت ميشود و كارگزار اين امر را به اطلاع مشتري خود ميرساند.

اركان اصلي عرضه و تقاضا در بازار كارا:

بايد توجه داشت كه بازار كارا بازاري است كه در آن همه اطلاعات قابل دسترسي بطور سريع و كامل در قيمت هاي سهام (اوراق بهادار) منعكس ميگردد و در بازار كارا  سرمايه گذاران در تصميم هاي خود، همه اطلاعات مرتبط را در قيمت ها لحاظ كنند. بنابراين قيمت جاري يك سهم كليه اطلاعات، شامل اطلاعات گذشته (درآمدها ي گذشته) و هم اطلاعات جاري و هم اطلاعات مربوط به رويدادهاي آتي، نظير تقسيم سود را نيز منعكس ميكند.

دو ركن اصلي عرضه و تقاضاي سهام در بازار كارا، سيستم معاملات سهام و سيستم اطلاع رساني است. كه در بورس ايران بي رنگ و بي توجه بوده است چرا كه توسعه سخت افزاري و گسترش فيزيكي بورس بيشتر از نرم افزار آن مورد توجه قرار گرفته است.

سيستم معاملات سهام، همانطور كه توضيح داده شد به دريافت سفارشات عرضه و تقاضا براي انجام معاملات خريد و فروش سهام و محاسبات آن ميپردازد و سيستم اطلاع رساني، كه در يك بورس كارآمد، كنترل معاملات و عرضه و تقاضا از طريق آن انجام ميشود. بعبارت ديگر، عرضه و تقاضا براي سهام براساس اطلاعات دردسترس و مورد نياز سرمايه گذاران شكل ميگيرد و به تعادل طبيعي ميرسد. در غياب اطلاع رساني مناسب، شايعات، معاملات ناسالم و دستكاري مصنوعي قيمتها، عرضه و تقاضا را كنترل ميكند.

نقصهاي سيستم معاملات و سيستم اطلاع رساني:

در سيستم معاملات سهام ايران سفارشات خريد و فروش با مراجعه حضوري در روزهاي كاري به دفاتر كارگزاري و پر كردن فرمهاي مربوط به دستورات خريد و فروش انجام ميشود. سفارش دهندگان از رعايت نوبت در انجام سفارشات و نحوه اختصاص و تقسيم خريدهايي كه به صورت گروهي انجام ميشود اطلاعي ندارند و بايد چندين بار با تماس و مراجعه به دفتر كارگزار از نتيجه مطلع شوند. كه گاهي هم حالت مزاحمت براي كارگزار  پيدا ميكند. كارگزار نيز دچار محدوديتهاي مربوط به كف و سقف قيمت معاملات است كه در بعضي مواقع آنها را مجبور ميكند كه با از دست دادن نوبت خود در صف روز قبل وارد صف جديد روز بعد براي خريد يا فروش يك سهم شوند و قيمت جديد بدهند. اين درحالي است كه در بورسهاي معتبر جهان خريداران و فروشندگان سهام ميتوانند مستقيماً دستورات خريد با قيمت مورد نظر را وارد كنند و توسط سيستم از وضعيت آن با خبر شوند.

در سيستم اطلاعرساني، با اطلاعرساني مؤثر از طريق اينترنت در سايت سازمان بورس اوراق بهادار ميتوان از ايجاد تقاضاي مصنوعي براي سهام خاص ممانعت به عمل آورد. در حال حاضر در سايت بورس اطلاعات معاملات روزانه و اطلاعيه مربوط به شركتها به صورت خام و بدون پردازش بيشتر، ارايه ميشود؛ در حالي كه اين اطلاعات خام نميتواند كمك زيادي براي سرمايه گذاري در خريد و فروش سهام باشد. سرمايه گذار بورس براي تصميم گيري درخصوص خريد و فروش سهام احتياج به اطلاعات جمعي و طبقه بندي شده و منحني هاي روند نما درخصوص قيمتها، سود، ريسك، بازدهي، كوواريانس بازدهي و... درخصوص شركتها، صنايع و گروهبندي هاي آنها دارد. براي آنكه نارساييهاي كنوني اطلاع رساني در بورس سهام ايران بهتر مشخص و تعريف شود، بايد ديد سرمايه گذار در بورس سهام براي تشكيل و مديريت يك سبد سهام به چه اطلاعاتي نياز دارد و چه ميزان از اين اطلاعات در دسترس اوست.

آشنايي با مباني بازار بين المللي بورس فاركس (Foreign Exchange) :

فاركس بازار خريد و فروش و تبديل ارزهاي مختلف است. بازار فارکس از لحاظ حجم معاملات برزگترین بازار مالی دنیا محسوب می شود. این بازار در مكان خاصی متمركز نشده است بلكه بانك ها و مؤسسات بزرگ در سراسر دنیا در طول شبانه روز در این بازار فعالیت می كنند. در واقع بازار فاركس شبكه ای متشكل از بانك ها، كارگزاران و معامله گرانی است كه از طریق  اینترنت در سراسر دنیا به انجام معاملات ارزی اشتغال دارند.

در این بازار معمولآ نقل و انتقال ارز انجام نمی شود بلکه معاملات بصورت بدهکار و بستانکار شدن حساب معامله گران, کارگزاران و بانک ها انجام می شود. برخلاف بازارهای سنتی, در بازار فارکس هیچگونه محدودیت زمانی برای خرید و فروش در طول شبانه روز وجود ندارد. به عبارتی عدم وجود یک مکان فیزیکی, بازار فارکس را به یک بازار 24 ساعته تبدیل کرده که با بازگشایی هر یک از مراکز مالی دنیا پیش می رود. بزرگ ترین و مهم ترین مرکز مالی بازار ارز لندن است و بعد از آن بازارهای ارزی نیویورک و توکیو قرار دارند.

اولین قدم برای آغاز فعالیت در بازار فارکس انتخاب یک کارگزار است. كارگزار بازار فارکس واسطه بین بازار و معامله گران می باشند. مکانیزم انجام معاملات بدین صورت است که معامله گران از طریق نرم افزاری که کارگزار در اختیار آنها قرار می دهد, سفارش خود را به کارگزار منتقل می کند و کارگزار موظف به انجام آن می باشد. برخلاف بازارهای سنتی که معامله باید با خرید آغاز و با فروش پایان یابد در بازار ارز جهانی معامله را هم با فروش و هم با خرید می توان آغاز کرد. بدین مفهوم که می توان یک ارز را در قیمت بالاتر فروخت و پس ازکاهش قیمت همان ارز را خرید.

مكانيزم انجام معاملات فاركس و فوايد آن:

در بازار فارکس، هم عمليات خريد و فروش از طريق كارگزار صورت ميگيرد یعنی کارگزاران از طریق شبکه های الکترونیکی به بانک ها متصل می شوند و در هر لحظه نرخ های ارز را از بانک های مختلف جمع آوری می کنند و سپس از طریق نرم افزار اختصاصی معامله که در اختیار مشتریان خود قرارداده اند نرخ های ارز را بواسطه شبکه اینترنت به نرم افزار فوق الذکر ارسال می نمایند. مشتریان نیز سفارشات خود را از طریق همان نرم افزار به کارگزار مربوطه ارائه می کنند.

سفارش مشتری شامل چهار جزء می باشد: نوع ارز، قیمت، تعیین خرید یا فروش و اندازه معامله.

بر اساس همین چهار متغیر کارگزار اقدام به معامله می کند. برای انجام معاملات ارزی مشتری باید با یک کارگزار قرارداد بسته و مبلغی را به عنوان سپرده در بانکی که کارگزار مشخص می کند، سپرده گزاری کند. این سپرده به عنوان پشتوانه انجام معاملات می باشد و به نام خود مشتری تحت تصرف او می باشد. سپس کارگزار نام کاربری و رمز ورود به حساب را به مشتری میدهد تا بوسیله آنها مشتری بتواند از طریق نرم افزاری که در اختیارش قرار گرفته از طریق شبکه اینترنت به حساب شخصی خود دسترسی پیدا کند و به انجام مبادلات ارزی مبادرت ورزد و هر گونه تغییری که در اثر انجام معاملات ارزی حاصل می شود را به طور آنی در حساب خود ملاحظه نماید.

از ويژگيهاي بازار فاركس ميتوان به معاملات آن در طول شبانه روز اشاره كرد، همچنين گردش پولي بسيار بالا ، هزينه هاي پايين معاملات، دوجهته بودن بازار (يعني  هم با فروش و هم با خريد ميتوان آنرا آغاز كرد بدين معني كه ميتوان يك ارز را در قيمت بالاتر فروخت و پس از كاهش قيمت، همان ارز را خريد)، انجام معاملات از صد تا پانصد برابر موجودي اوليه، بازار كارا، ريسك پايين و قابل كنترل و وجود امنيت براي اصل سرمايه از ويژگيهاي بازار فاركس مي باشد.

نتيجه گيري:

در كشور ما رويكرد برنامه ريزان و مديران از بكارگيري فناوري اطلاعات افزايش بهره وري، كاهش خطاها و اشتباهات و افزايش سرعت است حال آنكه در عرصه رقابت جهاني از فناوري اطلاعات بعنوان امري براي كسب مزيت رقابتي پايدار استفاده ميشود. سرمايه گذاري در جهت خود كار كردن فرآيندهاي سنتي نادرست يا ناقص تجاري كشور و مشغول شدن با آن مانعي براي توجه به فناوري اطلاعات بعنوان اهرمي راهبردي ميشود و همچنين كشور ما هنوز به دنبال ديجيتالي كردن فعاليتهاي سنتي و قديمي است كه راهي به دنياي مجازي ندارد.

بدليل فقدان استانداردها و زيرساختهاي مشترك، ناهماهنگي بين سرمايه گذاريهاي فناوري اطلاعات وجود دارد. لذا بسياري از سرمايه گذاريها به هدر رفته و هزينه هاي جديدي نيز براي ايجاد يكپارچگي مورد نياز است. كه امر تجارت را به جاي تسهيل، با مشكلات جديدتري مواجه ميسازد.

در تجارت سنتي كشور مفهوم مشتري مداري و توجه و اهميت به خواسته و نياز وي به تازگي در برخي صنايع نفوذ كرده و بعنوان عاملي براي موفقيت در بازار شناخته شده است. در حالي كه در تجارت الكترونيك بي توجهي به نياز و خواسته مشتري امكان حضور در بازارهاي جهاني را نميدهد.

روند دادوستد الكترونيكي سهام در ايران روند كندي در پيش گرفته است و فرهنگ سازي و اطلاع رساني سهامداران با روشهاي  نوين دادوستد الكترونيكي و برگزاري كلاسهاي آموزشي اين مشكل را  سريعتر برطرف مي نمايد و اطمينان و اعتماد آنان را به مديريت صحيح  اين شيوه جلب مي نمايد و استفاده از استاندادرهاي روز، امنيت اطلاعات، حفظ و نگهداري اطلاعات سهامداران و اعتماد آنان را افزايش خواهد داد.

بايد پذيرفت كه فن آوري اطلاعات (شامل اينترنت، شبكه گسترده جهاني، تجارت الكترونيك و...) يك بخش جدايي ناپذير از تجارت است و موجب كاهش هزينه ها، افزايش كارايي، افزايش قابل توجه سود، بهبود عملكرد كلي سازمان و ارتقاء سطح خدمت دهي به مشتري و همچنين موجب يكپارچگي بيشتر فعاليت ها ميگردد پس بايد زيرساختهاي مورد نياز فن آوري اطلاعات و مدلهاي تجاري مورد نياز را بكار بست و  براي افزايش يكپارچگي و استاندارد كردن فرآيندها، افزايش سرعت روند جهاني شدن، بازسازي و تغييرات مكرر تجارت به فناوري اطلاعات دامن زد.

منابع:

1 – مهرداد قديمي – مقاله: تاثير استفاده از فناوري بر كارايي منابع انساني و سيستم هاي پرداخت در تجارت الكترونيكي

2 – هاله ستاري – مقاله : نقش فناوري در بازار سرمايه ايران – ديماه 85

3– سيد مجتبي فنائي – بورس در بيست دقيقه – ناشر شركت اطلاع رساني و خدمات بورس

4 – ماهنامه اقتصادي ايران – شماره 65 – تيرماه 1383

5 – روزنامه سرمايه – شماره 885 – چهارشنبه 29 آيان 1387

6 – مجيد آزادي خواه سليمي – مقاله: نقش فناوري اطلاعات در مديريت زنجيره تامين

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: